Chủ tịch Tập Cận Bình đang hướng tới mục tiêu "thịnh vượng chung" cho Trung Quốc. Ảnh: Nikkei.
Bài phát biểu gần đây của Chủ tịch Tập Cận Bình đã được công bố lần đầu tiên trước công chúng về cách thức ông lên kế hoạch kiềm chế sự giàu có quá mức và đạt được mục tiêu "thịnh vượng chung" cho Trung Quốc. Điểm nhấn của kế hoạch lần này chính là thuế bất động sản, vốn đã được thảo luận nhiều ở Trung Quốc trong hai thập kỷ qua.
Vài ngày sau khi trích đoạn bài phát biểu được công bố, cơ quan lập pháp hàng đầu của Trung Quốc thông báo rằng họ sẽ triển khai kế hoạch thí điểm kéo dài 5 năm đối với thuế bất động sản ở một số khu vực, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ tầng lớp trung lưu và giới chính trị, nhiều người trong số đó sở hữu một số lượng lớn tài sản.
Ngoài thực tế là sẽ loại trừ các hộ gia đình nông thôn, thông báo này còn thiếu chi tiết cụ thể, bao gồm cả địa điểm thử nghiệm và phạm vi thuế suất. Nhưng nó thể hiện bước tiến lớn nhất của Trung Quốc đối với việc đánh thuế bất động sản trên toàn quốc.
Với khoảng 70% tài sản của các gia đình Trung Quốc nằm trong bất động sản, nó có thể là công cụ mạnh mẽ nhất của Chủ tịch Tập trong việc điều chỉnh "thu nhập quá cao" mà chiến dịch thịnh vượng chung của ông nhắm tới.
Tờ Economic Daily, một hãng truyền thông nhà nước Trung Quốc viết: "Trong những năm qua, giá trị nhà ở đã tăng chóng mặt do giá cả tăng cao, điều này đã giúp nhiều gia đình tích lũy tài sản của mình".
Còn quá sớm để nói rõ rằng thuế bất động sản có thể ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế và xã hội của Trung Quốc. Nó có thể không làm giảm đáng kể giá nhà ở, vì điều đó vẫn sẽ phụ thuộc vào cung và cầu. Nhưng sự đồng thuận giữa các nhà phân tích chính là việc đánh thuế cuối cùng sẽ thay đổi thói quen của người dân về việc nắm giữ tài sản.
Bruce Pang, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược và vĩ mô tại China Renaissance Securities cho biết: "Các sự kiện gần đây có thể đánh dấu sự khởi đầu của một mô hình mới cho sự tăng trưởng của Trung Quốc và lĩnh vực bất động sản của nước này".
Về cơ bản, thuế bất động sản có thể đưa Trung Quốc tiến đến một con đường phát triển khác.
Tại sao Trung Quốc muốn đánh thuế bất động sản?
Bất chấp sự lưỡng lự về việc ban hành thuế bất động sản, Trung Quốc từ lâu đã cảm thấy cần thiết phải áp dụng loại thuế này.
Các loại thuế liên quan đến bất động sản hiện có của Trung Quốc chủ yếu nhắm vào bất động sản thương mại, quá trình xây dựng và giao dịch của bất động sản nhà ở. Các loại thuế đang được ông Tập thí điểm đã là nguồn thu lớn nhất cho chính quyền địa phương ở nhiều bang của Mỹ.
Các nhà lãnh đạo của Trung Quốc tin rằng có quá nhiều sự đầu cơ trong lĩnh vực này, mà theo họ đã đẩy giá nhà ở lên cao, gia tăng khoảng cách giàu nghèo và kìm hãm mong muốn tiêu tiền của người dân ở nơi khác. "Nhà là để ở, không phải để đầu cơ", ông Tập đã nói vào năm 2017, gửi một tín hiệu mạnh mẽ về sự bất bình của ông đối với lĩnh vực này.
Trước khi công bố mức thuế, các nhà phát triển bất động sản đã phải đối mặt với sự siết chặt chính sách. Theo đó, Trung Quốc đã hối thúc các công ty bất động sản xóa nợ trong nỗ lực đối phó với mức nợ ngày càng tăng của họ.
Điều này đã khiến các công ty khổng lồ như Evergrande gặp khó khăn hơn trong việc huy động vốn và khiến các nhà phát triển tăng trưởng với tốc độ chậm hơn.
Và chính điều này cũng đã gây áp lực lên các chính quyền địa phương. Trung Quốc chỉ cho phép tư nhân sở hữu tài sản, trong khi đất đai phải được thuê dài hạn từ chính quyền địa phương. Thời gian trước đó, việc bán đất cho các nhà phát triển bất động sản chiếm một phần ba doanh thu của nhiều địa phương.
Mới đây, theo số liệu trong tháng 8 và tháng 9, giá trị mua bán đất ở Trung Quốc đã giảm hai con số.
Thuế bất động sản sẽ triển khai như thế nào?
Hai trong số các thành phố lớn nhất của Trung Quốc là Trùng Khánh và Thượng Hải đã áp dụng mức thuế bất động sản từ 0,4% đến 1,2% kể từ năm 2011, chủ yếu nhắm vào các căn nhà thứ hai, bất động sản sang trọng và các giao dịch mua của những người không cư trú. Mức thuế mới dự kiến sẽ bao gồm nhiều loại bất động sản hơn.
Zoe Yang, trợ lý giáo sư tại Trường Kinh doanh CUHK có trụ sở tại Hồng Kông, cho biết một vấn đề quan trọng là liệu thuế bất động sản thí điểm sẽ được áp dụng cho các bất động sản hiện có hay những bất động sản được mua trong tương lai.
"Nếu thuế được áp dụng đối với các bất động sản hiện có thì nó sẽ là một gánh nặng lớn cho cư dân, những người sẽ phải đối phó với cả thuế và các khoản thế chấp", bà nói.
Thu nhập khả dụng của người dân Thượng Hải trên đầu người là khoảng 70.000 nhân dân tệ (10.951 USD). Đối với một ngôi nhà 10 triệu nhân dân tệ - một mức giá bình thường ở một thành phố giàu có - ngay cả mức thuế 0,5% cũng sẽ tốn 50.000 nhân dân tệ một năm, gây thêm áp lực cho các gia đình.
Nhiều nhà phân tích kỳ vọng chính quyền trung ương tập trung vào việc đánh thuế tất cả các căn nhà. Các nhà phân tích từ Dongfang Securities cho biết: "Nếu thuế bất động sản chỉ bao gồm những ngôi nhà mới mua, nó sẽ có quy mô nhỏ, có nghĩa là nó khó có thể đạt được mục đích thúc đẩy sự công bằng và đóng góp nhiều hơn doanh thu tài chính".
Có khả năng chính phủ Trung Quốc sẽ đưa ra một hướng dẫn sơ bộ về thuế suất để chính quyền địa phương sử dụng. Thâm Quyến, Hàng Châu, Quảng Châu và Nam Kinh, một số thành phố phát triển nhất của nước này, cũng có thể là những ứng cử viên khả thi cho kế hoạch thí điểm.
Một sự cân bằng tinh tế
Mặc dù thuế bất động sản có thể giúp giảm chênh lệch giàu nghèo về lâu dài, nhưng nó sẽ là một cú sốc mạnh ngay lập tức. Chính phủ Trung Quốc sẽ cần phải tính toán cẩn thận phạm vi của thuế suất để tránh làm tổn thương quá nhiều đến người dân và nền kinh tế. Sự tiết kiệm gia tăng và giảm chi tiêu của người tiêu dùng đã là một mối lo ngại đối với nền kinh tế Trung Quốc, vốn dựa vào xuất khẩu và đầu tư để tăng trưởng nhanh.
Ví dụ, những người đã nghỉ hưu sẽ phải vật lộn để trả mức thuế mới, đặc biệt nếu giá trị căn nhà của họ đã tăng đáng kể trong những năm qua, giáo sư Yang cho biết.
"Tôi sắp có thể trả hết khoản thế chấp của mình, và chúng tôi đã dùng hết tiền tiết kiệm của bản thân và bố mẹ để mua căn nhà. Tôi không biết làm thế nào để những người như tôi có thể sống sót sau thuế bất động sản?", một người dùng Internet Trung Quốc bình luận khi tin tức về thuế thí điểm xuất hiện.
Không chỉ vậy, giá thuê ở các thành phố lớn cũng có thể tăng nếu thuế được thông qua, vì chủ nhà muốn chuyển một phần gánh nặng cho người thuê nhà. Tuy nhiên, cuối cùng thì người giàu vẫn bị đánh thuế nhiều nhất, đặc biệt nếu Trung Quốc áp dụng mô hình lũy tiến, áp dụng mức thuế cao hơn đối với những cá nhân nắm giữ nhiều tài sản.
